Wat schreef de pers over TECH: stream ?
-
NRC 20 Apr 2024 Overtuigende filmversie van onevenwichtig theaterdrieluik
Overtuigende filmversie van onevenwichtig theaterdrieluik
Theater
Samen met filmmaker Tanja Busking maakte Firma MES een videoversie van hun drieluik ‘TECH’. Het intrigerende ‘The life and death of a sex robot’ steekt ver boven de andere delen uit.Marijn Lems, 22 april 2021
Leestijd 2 minuten‘Every day now/ you want me to play now/ you make me obey all the time.” Het naamloze titelpersonage van The life and death of a sex robot zingt de tekst op een verleidelijke manier, haar stem hees, een ondeugende glimlach op haar lippen. De wanhoop die in de tekst verscholen zit, komt nooit aan de oppervlakte: is hier sprake van echt slachtofferschap of slechts een rol die wordt aangenomen ten opzichte van de klant?
Vragen over zelfbeschikking en vrijheid komen steeds in andere vormen terug in TECH, een intrigerend drieluik van het Haagse theatergezelschap Firma MES. Makers en acteurs Lindertje Mans, Daan van Dijsseldonk en Roos Eijmers creëerden ter ere van het tienjarige bestaan van het gezelschap in 2019 ieder een eigen solo over mens en technologie, steeds geregisseerd door Thomas Schoots. In samenwerking met filmmaker Tanja Busking zijn er nu videoversies van de voorstellingen gemaakt, die tot en met zondag online te bekijken zijn.
Alice
Het resultaat van deze bewerking is wisselend. Het eerste deel, Alice, heeft nog te veel weg van een theaterregistratie: het camerawerk is weinig verrassend, de belichting is kaal en het spel van Anna Raadsveld (die de rol van Eijmers overnam) is meer toegespitst op een live publiek en mist de subtiliteit die voor de camera nodig is. Ook inhoudelijk blijft de voorstelling aan de oppervlakte. De tekst van Jibbe Willems over een zelflerende huishoudrobot kent mooie passages waarin het hoofdpersonage zich met grote stappen het hele internet eigen maakt, en zo een medley aan historische- en popcultuurcitaten aan elkaar smeedt. Maar de ontwikkeling die de robot doormaakt, en het resulterende commentaar op de mensheid, is te voorspelbaar en weet geen nieuwe inzichten te bieden over kunstmatig zelfbewustzijn.
Locke
De bijdrage van Daan van Dijsseldonk is een beetje een vreemde eend in de bijt. Locke is een bewerking van de gelijknamige film van Steven Knight, waarin we een man volgen op een nachtelijke autorit op een beslissend moment in zijn leven. De inhoudelijke impact van technologie op het verhaal is minimaal, maar Van Dijsseldonk weet de rijzende paniek van het hoofdpersonage goed tastbaar te maken, en de visuele vormgeving (een bijna donker decor, slechts doorkliefd door enkele lampen en de lijnen van de weg op de vloer) voegt een interessante laag aan het origineel toe, alsof Locke in een soort vagevuur gevangen zit.
Sex robot
Het intrigerende The life and death of a sex robot van Lindertje Mans steekt met kop en schouders boven de andere twee delen uit. Het is meer een conceptalbum dan teksttheater: in een naadloze samenkomst van camerawerk, opzwepende muziek, zang, ritmische tekstbehandeling en het hypnotiserende lichtontwerp van Wilfred Loopstra volgen we een seksrobot, van wie het nergens helemaal duidelijk wordt of ze nu wel zelfbewust is of niet. Mans’ onwaarschijnlijk beheerste performance laat het onderscheid tussen mens en geprogrammeerd object geheel en al vervagen, waardoor ze prikkelende vragen oproept over slachtoffer- en daderschap, zelfbeschikking, bewustzijn en objectificatie. Zo eindigt TECH op het hoogtepunt: Mans’ mini-opera zindert nog lang na.
TECH. Door Firma MES. Gezien: 21/04, online. Te zien t/m 25/04. Inl: hnt.nl
-
De Volkskrant 20 Apr 2024 Firma MES kiest voor sciencefiction op toneel
door Vincent Kouters
Een gesprek met actrice Lindertje Mans en regisseur Thomas Schoots.
Sciencefiction is een ondergeschoven kindje in het theater. Hoe vaak gaat het niet over 17de-eeuwse koningen en koninginnen of tobbende 19de-eeuwers, die nadenken over zaken als vrouwenrechten? Maar de toekomst is zelden een onderwerp. Misschien zijn theatermakers bang voor paal te staan met slechte alienkostuums en ongeloofwaardige decors. Maar dat ze dat helemaal niet hoeven zijn, bewijst het Haagse theatergezelschap Firma MES.
Dat speelt dit weekend de trilogie TECH, drie zinderende scifisolo’s over de relatie tussen mens en technologie. In Alice spreekt een hyperintelligente huishoudrobot (gespeeld door Anna Raadsveld) tot ons, nadat ze stiekem naar nutteloze zaken als kunst heeft zitten kijken. The Life And Death of a Sex Robot is een onewoman-robotopera over seksrobot Robin (Lindertje Mans). En ten slotte is er Locke, naar de gelijknamige film, waarin een man (Daan van Dijsseldonk) een uur lang alleen zijn telefoon en zijn auto heeft om zijn leven op de rit te houden.
Firma MES speelde de trilogie in 2019 voor een publiek. Het afgelopen jaar zijn veel technologische ontwikkelingen door de corona-uitbraak in een stroomversnelling geraakt. Een uitstekend moment dus, vond ook Firma MES, om de stukken opnieuw te spelen. Maar dan als streams, verfilmd door Tanja Busking, deze donderdag t/m zondag op al je apparaten te zien.
Natuurlijk hadden ze liever gespeeld voor een livepubliek in het theater, maar dat gaat nu niet. En door de solo’s te streamen krijgen ze een extra dimensie, benadrukken actrice Lindertje Mans en regisseur Thomas Schoots in een onlinegesprek. Extra duidelijk wordt het nu dat de technologie uiteindelijk iedereen op zichzelf terugwerpt. Het zijn niet voor niets allemaal solo’s.
‘Wij zitten hier nu ook allemaal apart in een kamertje met elkaar te praten’, zegt Mans. ‘Dat zie je nu overal in de samenleving. Er zitten zelden nog twee mensen bij elkaar in een ruimte. Maar toch blijven we allemaal contact zoeken. Zo ontstaat als we niet oppassen een fundamentele eenzaamheid.’
Toneelauteur Jibbe Willems, die Alice schreef, noemt dat een zorgelijke ontwikkeling. ‘Mensen zijn gemaakt om samen te komen’, zegt hij. ‘Als een knuffelrobotzeehondje mijn oma troost biedt in haar laatste dagen, dan is dat fijn voor haar. Maar het zegt ook iets over mij: dat ik er niet ben.’
Willems zit sinds kort op Twitter en wat hij daar ziet, is dat de technologie een verdeler is. ‘Alles wordt heel erg binair. Of het nu gaat over de coronamaatregelen of iets anders, meningen komen steeds stelliger tegenover elkaar te staan. De grijze zone wordt steeds smaller. Er is steeds minder ruimte voor twijfel en nuance. Ik wil heel erg pleiten voor het theater als die grijze zone.’
Als het in de kunsten over technologische vooruitgang gaat, dan is dat vaak in de vorm van een dystopie, een angstaanjagend toekomstbeeld. Denk maar aan werken als Brave New World van Aldous Huxley of The Circle van Dave Eggers. Steevast is de conclusie dat menselijke en ethische grenzen overschreden zullen worden. TECH stelt ook die vragen, maar is niet enkel een pessimistische kijk op de voortrazende technische revolutie.
Volgens Mans willen de makers tonen dat er twee kanten aan zitten. De techniek heeft sociale interactie mogelijk gemaakt tijdens de lockdown. Dankzij die techniek kan zij haar voorstelling alsnog spelen. Dat is waardevol. Zelf onderzoekt ze in haar solo over seksrobot Robin hoe technologie en intimiteit kunnen samengaan. In een aantal elektronische popliedjes (gemaakt door componist Roald van Oosten) laat ze Robin zingen over hoe het moet zijn om het object van iemands lust en liefde te zijn. ‘Laatst las ik een artikel over een man die getrouwd is met zijn sekspop. Is dat fout? En wat nou als hij echt straalverliefd op haar is?’
Een andere vraag die de theatermakers stellen is hoe waardevrij die technologie nu eigenlijk is. Robots en algoritmen kunnen dan wel geen haat, ijdelheid of superioriteit voelen, toch zijn ze niet vrij van de behoudende ideologieën van sommige van hun makers. In Alice stelt de ontwakende huishoudrobot zelf de vraag: ‘Waarom kom ik dan in deze vorm? Een mensenvrouw. Is technische vooruitgang in diepste wezen conservatief? Is dienstbaarheid per definitie vrouwvormig? En is de vrouwelijke vorm per definitie onderworpen aan vernedering?’
Willems, die deze tekst schreef, houdt van sciencefiction, zegt hij, omdat het de mogelijkheid biedt om fundamentele vragen te stellen. ‘Alice gaat in eerste instantie over de vraag: wat is een robot? Maar door zichzelf constant te vergelijken met een mens, heeft ze het ook over de vraag hoe het is om een mens te zijn. Uiteindelijk vindt Alice de essentie van onze menselijkheid in het bestaan van poëzie en kunst, oftewel het nutteloze.’ Daar kunnen al deze theatermakers het alleen maar mee eens zijn.