Wat schreef de pers over Oksigen ?

• De Volkskrant 12 Jun 2022 ★★★★ Oksigen indrukwekkende reis door koloniaal verleden

  AUDIOWANDELING OKSIGEN VORMT EEN INDRUKWEKKENDE REIS DOOR HET KOLONIALE VERLEDEN

  door Vincent Kouters

  Oksigen van Firma MES lijkt eerst wat hapsnap gemonteerd, maar weet bezoekers uiteindelijk weergaloos te confronteren met onze koloniale geschiedenis.

  Theatergroep Firma MES stuurt haar publiek met de theatrale audiowandeling Oksigen niet zómaar de Haagse Archipelbuurt in, ook wel bekend als de Indische Buurt. We lopen langs grote panden uit het eind van de 19de eeuw en vervolgens richting de Scheveningse Bosjes. Wat begint als een simpele architectuurwandeling, verandert langzaam in een kritische, onontkoombare visie op het koloniale verleden van Nederland in Indonesië.

  In kleine groepjes lopen we met koptelefoons op door de stad, met begeleiders die er stevig de pas inhouden. De fijne soundtrack van Kaspar Schellingerhout maakt van de stad een filmisch decor. We horen fragmenten van interviews met Nederlanders met een familiegeschiedenis in het voormalige Nederlands-Indië: ouderen die zich nog herinneren hoe ze van de boot afkwamen en zich vestigden in de Archipelbuurt, jongeren die inmiddels tot de derde generatie behoren en zich afvragen wat het nu betekent om Indo te zijn.

  De citaten lijken enige tijd wat hapsnap en vrijblijvend door elkaar gemonteerd. Maar dan wordt op een verrassende wijze de versnelling ingezet, letterlijk en figuurlijk. Hoe dat precies gaat, is zonde om hier te verklappen. Maar ook op de koptelefoon verandert het verhaal van toon. De muziek wordt dreigender. Ene Patty Broese van Groenou, afkomstig uit een adellijke familie met roots in (en geld uit) Nederlands-Indië, doet haar contrasterende verhaal en gestaag worden we geleid naar ‘een van de duurste huizen van Den Haag’ aan de Parkweg, waar een ontroerende tekst van Reggie Baay de argeloze wandelaar weergaloos confronteert met de nog altijd grotendeels verzwegen geschiedenis van de Nederlanders in Indonesië. Een indrukwekkende reis.

• Theaterkrant 23 Apr 2024 Audiowandeling speelt spannend spel met verwachtingen

  Audiowandeling over koloniaal verleden speelt spannend spel met verwachtingen

  Keuze van de criticus

  door Marijn Lems

  In de audiowandeling Oksigen neemt Firma MES je op reis door de Archipelbuurt en andere plekken die gelinkt zijn aan de Indische gemeenschap in Den Haag. De briljante dramaturgie benadrukt de spanning tussen zwijgen over het koloniale verleden of het recht in de ogen kijken.

  Eén van de meest verbijsterende statistieken in REVOLUSI, het werk dat David Van Reybrouck schreef over de Indonesische onafhankelijkheids- en dekolonisatiestrijd, komt uit een internationaal onderzoek uit december 2019. Daaruit blijkt dat slechts 6% van de Nederlandse bevolking zich schaamt voor het koloniale verleden, 50% er trots op is en 25% had gewild dat Nederland nog altijd een kolonie had.

  Het onvermogen of de onwil om de misdaden van de kolonisatie onder ogen te zien wordt op prikkelende wijze onderzocht in Oksigen, de nieuwe voorstelling van Firma MES. De productie heeft de vorm van een audiowandeling door de Archipelbuurt in Den Haag, waar grote groepen Indische Nederlanders neerstreken tijdens en na de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Bespiegelingen op het verleden van de wijk worden afgewisseld met interviews met Indisch- en Indonesisch-Nederlandse bewoners van verschillende generaties, die reflecteren op wat het betekent om als Indo in de Nederlandse samenleving te zijn opgegroeid.

  Wat daarbij meteen opvalt, is het grote verschil tussen de generaties. Terwijl de jongere respondenten zich vooral richten op hoe hun geschiedenis hen gevormd heeft, en ook de worstelingen die dat heeft opgeleverd, blijven de oudere mensen steken in anekdotes, en blijven ze opzichtig weg bij emoties, analyse of commentaar. Het wordt door sommige van de geïnterviewden ‘typisch Indisch’ genoemd, maar ook worden daar vraagtekens bij geplaatst: geldt dit gedrag niet voor alle migranten die hun geboorteland onder traumatische omstandigheden hebben moeten verlaten?

  Oksigen speelt een spannend spel met je verwachtingen als bezoeker. Na het begin, waarin vooral jonge Indische en Indonesische Nederlanders aan het woord zijn, wordt er veel ruimte gemaakt voor gesprekken met de zelfbetitelde natural-born snob Patty Broese van Groenou, telg uit een adellijk geslacht met wortels in het toenmalige Nederlands-Indië. Haar egocentrische verhalen over haar vader, het zwarte schaap van de familie, en haar eigen realisatie dat haar adellijke achtergrond bijzonder goed klopte met hoe ze zich altijd al voelde, vormen een schril contrast met het breder ingestoken engagement van de eerdere sprekers.

  Maar het is juist dat contrast dat de eigenlijke inzet van de voorstelling blijkt te zijn. Uiteindelijk komen we aan bij een van de duurste huizen van Den Haag, een monumentaal pand aan de Parkweg dat in 1908 door de familie Broese Van Groenou werd gebouwd met het geld dat ze in Nederlands-Indië ‘verdienden’. In een prachtige tekst van Reggie Baay volgen we de Indonesische verhalenverteller Noto Soeroto, die bij de rijke familie aanklopt voor een stipendium maar plots wordt overvallen door het onrecht van de situatie. Waarom moet hij eigenlijk bedelen om geld dat uit zijn geboorteland is weggeroofd? In de vlijmscherpe tirade die volgt laat Oksigen het volle gewicht van de gruwelen van de kolonisatie op je neerkletteren, en wordt de noodzaak van een eerlijke reflectie op het verleden onontkoombaar.

  Dat inzicht wordt vervolgens nog kracht bijgezet door een opzwepend optreden van rappers Garuda en August, die in de titeltrack van de voorstelling filosoferen over de link tussen identiteit en achtergrond en afkomst, en de noodzaak tot kritisch zelfonderzoek en -reflectie. Het nummer geeft een hoopvol einde aan een voorstelling die vooral de gapende kloof laat zien tussen het Nederland dat de zwarte bladzijden van het verleden onder ogen wil zien en het Nederland dat er liever de ogen voor wil sluiten.

• Indisch Anders 23 Apr 2024 Haags-Indische aanrader

  HAAGS-INDISCHE AANRADER

  door Esther Tak

  Een nieuwe theaterervaring is Oksigen van de Haagse groep Firma MES: een combinatie van een audiotour en live theater, die de band met het koloniale verleden onderzoekt. Met een koptelefoon op wandelen deelnemers door o.a. de Archipelbuurt in Den Haag en maken zo “een filosofische reis door de stad, maar ook door jezelf”. Esther Tak liep mee op zondag 19 september.

  Speels. Serieus. Indisch. Met deze drie woorden beschrijft één van de stemmen in mijn hoofd zichzelf. En zo is de wandelaudiovoorstelling Oksigen van Firma MES ook heel goed te typeren.

  In deze –voor mij—nieuwe theatrale vorm wandelt een groep onder leiding van een technicus van Firma MES door Indische wijken van Den Haag. Een koptelefoon is het draadje naar de vele stemmen die met je meewandelen, uit verschillende Indische families en generaties.
  Tijdens het lopen ervaar je een vreemd soort isolatie: als groep wandel je in alle stilte als een menselijke duizendpoot door een landschap van lachende, kletsende Hagenaars die op bankjes bij de Waterpartij zitten. En jij hoort alleen die stem, die vertelt over haar vader, onze opa, mijn moeder. Over de vragen die zijzelf hebben, die stemmen, en over de antwoorden die zij zoeken.
  De muziek tussen de fragmenten door is hypnotiserend, en ik moet me dwingen om niet met mijn ogen dicht te lopen. Sowieso niet aan te raden, want we lopen door werkelijk prachtig en voor sommigen ook onbekend Den Haag.

  Sinds maart 2020 had ik geen theatervoorstelling meer meegemaakt, en ik was een beetje vergeten dat theater ook een heel fysieke ervaring is. Dat maakte Oksigen mijn vuurdoop, het einde van mijn eigen isolatie. Wat een goede manier om weer ‘naar het theater’ te gaan. Zoals een stem in mijn hoofd het had kunnen verwoorden: Intens. Haags. Aanrader.

• Trouw 11 Sep 2021 Tastbaar Indisch verleden

  TASTBAAR INDISCH VERLEDEN

  Het verhaal rond het ooit duurste Haagse huis op Funda vormt het uitgangspunt van een audiotour van de Haagse theatergroep Firma MES.

  Toen de groep research deed voor de tour stuitte die op dit huis vlakbij de Haagse Archipelbuurt, ooit het hoofdkantoor van een suikerfabriek in het verre Yogyakarta. Het was in bezit van een vooraanstaande koloniale familie uit Nederlands-Indië.

  Vanaf half september kan wie wil deze tour, die eindigt in de buurt van dit huis, meebeleven in een kleine groep, wandelend met een koptelefoon langs het Indische verleden dat in Den Haag nog zo tastbaar is. Regisseur Thomas Schoots heeft het over ‘ons Indische verleden’. “Omdat het ons collectieve verleden is. We laten in de tour stemmen horen die passen bij alles wat je onderweg passeert. Stemmen van jonge en oude mensen met een Indische achtergrond, van een nazaat van die Haagse koloniale familie en van tal van ogenschijnlijk willekeurige mensen die reflecteren op wie zij zelf zijn en waarom.” Onderweg zijn ook live optredens te zien.

  Regisseur Schoots, zelf zoon van een Indische moeder, hoorde nooit iets over het verleden van zijn familie. Zijn moeder kwam op haar tweede naar Nederland en heeft zelf geen herinneringen aan die tijd. Hij hoorde thuis soms hooguit wat flarden. “Dat mijn oom als jochie de loop van een pistool tegen zijn hoofd kreeg, en mijn opa en oma zo gedwongen werden hun huis en bezittingen achter te laten bijvoorbeeld.”

• AD Haagsche Courant 23 Apr 2024 Ontdek wat het ‘Indische’ Den Haag betekent voor wie jíj bent:

  ONTDEK WAT HET ‘INDISCHE’ DEN HAAG BETEKENT VOOR WIE JIJ BENT: ‘HAGENAARS ZULLEN VERRAST ZIJN’

  door Maaike Kraaijeveld

  Het duurste Haagse huis staat op de Parkweg en is er vorige eeuw neergezet door de familie Broese van Groenou, rijk geworden in Nederlands-Indië. Voor de theatermakers van Firma MES was dit aanleiding om zo veel mogelijk mensen te vragen: welke band heb jij met Nederlands-Indië en wat betekent die koloniale geschiedenis voor wie jij bent? Die antwoorden zijn te horen in hun nieuwste audiotour: Oksigen.

  Heel veel mensen reageerden op de vraag van de theatermakers van Firma MES naar hun band met Nederlands-Indië. Zoals de uitbundige Patty Broese van Groenou. De Haagse werd zich op haar 13de bewust van het feit dat ze een nazaat is van de steenrijke eerste bewoners van het duurste huis van Den Haag. Het is er in 1908 door de familie neergezet als woonhuis en kantoor voor hun suikerfabriek op Java. ,,Alle puzzelstukjes over mijn identiteit vielen toen op hun plaats”, vertelt Patty lachend. ,,Ik ben altijd een geboren snob geweest, ook al had ik maar twee euro op zak.”

  Haar en tientallen andere verhalen vormen de nieuwste audiovoorstelling van het theatercollectief Firma Mes dat met z’n producties altijd dicht op de tijdgeest zit. Oksigenheet de nieuwste productie, het Indonesische woord voor zuurstof. In figuurlijke zin staat dat voor ruimte geven. In dit geval aan de erfenis van ons koloniale verleden.

  De première is op 18 september. Op straat, want het stuk is vooral een audiotour langs die typische Indische plekken waar Den Haag patent op heeft. Toch zullen zelfs Hagenaars worden verrast, beloven de makers.

  Zuurstof
  Oksigen begint bij ‘Beeld en Geluid’ in de Zeestraat waar de wandeling begint. Dat gebeurt met een koptelefoon op waarop de ‘geleende stemmen van gewone Hagenaars’ klinken. Dwars door de statige Archipelbuurt, waar de straten namen hebben van de Indonesische eilanden. Met als theatraal eindpunt een ‘geheime’ plek vlakbij het monumentale miljoenenpand aan de Parkweg. Reggie Baay, onderzoeker en schrijver van het betoog Maand van de Verzwegen Geschiedenis over slavernij in Nederlandse-Indië, heeft een tekstbijdrage geleverd voor dat eindpunt.

  Identiteit en koloniale geschiedenis zijn actuele onderwerpen en daarom ook zo passend bij Firma MES. Het collectief maakt met ‘kritisch optimisme, een persoonlijke invalshoek en humor’ documentair theater over maatschappelijke onderwerpen vanuit thuisstad Den Haag. Eerder maakten zij succesvoorstellingen als Rishi en De Gijzeling.

  ,,Wat leren we eigenlijk op school over die collectieve koloniale geschiedenis die ons ook raakt als je opa en oma of ouders niet zijn geboren in Nederlands-Indië”, stelt regisseur Thomas Schoots de bijna retorische vraag.

  Pistool
  ,,Ik heb zelf een Indische achtergrond. Mijn moeder was 2 jaar oud toen ze naar Nederland kwam. In mijn familie werd net als bij veel anderen weinig gepraat over die periode. Ik hoorde weleens een flard, maar er werden nooit emoties aan gekoppeld waardoor de verhalen niet echt konden beklijven. Bijvoorbeeld dat mijn oom ooit de loop van een pistool tegen zijn hoofd kreeg en mijn opa en oma zo gedwongen werden hun huis en bezittingen in Jakarta, toen nog Batavia, achter te laten.”
  Het zijn ervaringen die doorwerken in latere generaties en betekenis hebben voor wie je bent, stellen de makers. ,,Wat ga jij ontdekken over die geschiedenis en over jezelf bij de voorstelling?” prikkelt Schoots de nieuwsgierigheid naar Oksigen.

• De Telegraaf 23 Apr 2024 Audiotour over het koloniale verleden

  AUDIOTOUR OVER HET KOLONIALE VERLEDEN

  door Tanja Verkaik

  Firma MES komt met een theatrale audiotour Oksigen die dwars door de Haagse Archipelbuurt loopt. Rode draad is het koloniale verleden. ,,Het is geen geschiedenis- of architectuurles, maar je hoort als deelnemer hoeveel het koloniale verleden nog altijd van invloed is”, legt Daan van Dijsseldonk uit.

  Tientallen Hagenaars werkten mee aan Oksigen door te vertellen over hoe hun familiegeschiedenis hun identiteit bepaalt. Deze stemmen zijn te horen tijdens de wandeling. ,,Wat opviel was dat vrijwel iedereen wel een band heeft met Nederlands-Indië”, vertelt regisseur Thomas Schoots. ,,Ook al hebben zij geen Indonesische roots.”

  De route start vanaf Beeld en Geluid Den Haag en eindigt bij een van de duurste villa’s van Den Haag. Deze villa aan de Parkweg 9a werd gebouwd door de familie Broese van Groenou die aan het hoofd stond van een suikerfabriek in Nederlands-Indië. ,,We kwamen in contact met een nazaat van deze familie die op latere leeftijd achter haar bijzondere geschiedenis kwam.”

  Haar verhaal en dat van haar familie vormt de rode draad in Oksigen. ,,Ons doel is om de koloniale geschiedenis invoelbaar te maken en stilstaan hoe het verleden nog altijd impact heeft op het nu”, zegt Van Dijsseldonk. Oksigen bevat ook live elementen waar Firma MES nog niet te veel over wil verklappen. ,,De theatrale audiotour eindigt op een verborgen plek vlakbij de villa met een verrassing”, aldus Schoots. Oksigen is tot 10 oktober meerdere keren per dag te zien.

Bekijk meer over Oksigen